Açık Piyasa İşlemleri (APİ) Nedir? Özellikleri Nelerdir?

Açık Piyasa İşlemleri, piyasalardaki likiditeyi yönetmek, faiz oranlarını dengelemek ve ekonomik istikrarı korumak için gerçekleştirilmektedir. Bu yazıda, Açık Piyasa İşlemleri'nin ne olduğunu ve önemini açıklayan önemli bilgileri sizinle paylaşacağız.
 

Açık Piyasa İşlemleri Nedir?

Merkez bankaları, para politikası stratejilerini uygulamak ve ekonomik likiditeyi yönetmek için Açık Piyasa İşlemleri (APİ) gibi finansal araçları kullanmaktadır. APİ, kısa vadeli menkul kıymetlerin alım satımı yoluyla piyasa likiditesini düzenlemektedir. Merkez bankaları, piyasalardaki likiditeyi artırmak istediklerinde menkul kıymet alımı gerçekleştirirken, likiditeyi azaltmak istediklerinde ise menkul kıymet satışı yapar. Açık Piyasa İşlemleri'nin işlevi bu şekilde özetlenebilir.

Merkez bankasının açık piyasa işlemlerinin ana hedefi, ekonomideki para arzını ve talebini dengeleyerek faiz oranlarını kontrol altında tutmaktır. Bu işlemler, enflasyon hedeflerine ulaşılmasına, ekonomik büyümeye destek sağlamaya ve finansal istikrarın korunmasına katkıda bulunur. Ayrıca, bankacılık sistemindeki rezervlerin yönetimi ve kısa vadeli faiz oranlarının belirlenmesi için de bu tür araçlar kullanılabilir.

APİ’nin etkinliği, merkez bankalarının finansal piyasalara hızlı ve esnek bir şekilde müdahale edebilme yeteneği ile doğrudan ilişkilidir. Bu işlemler, ekonomik dalgalanmalara karşı hızlı tepki verme imkanı sunarak piyasa beklentilerinin yönetilmesine yardımcı olur.

Bu noktada, bankacılıkta APİ terimi, Uygulama Programlama Arayüzü (Application Programming Interface) anlamına gelir ve açık piyasa işlemleri ile karıştırılmamalıdır.

Açık Piyasa İşlemleri Türleri

Açık Piyasa İşlemleri, piyasalardaki para arzını artırmak veya azaltmak amacıyla farklı türlerde gerçekleştirilebilir. Bu tür işlemleri inceleyerek, bu enstrümanların ekonomiye etkisini ve merkez bankalarının hangi durumlarda bu işlemleri kullandığını daha iyi anlayabiliriz.

Depo İşlemleri:
Depo, merkez bankalarının finansal kuruluşlardan kısa vadeli likidite sağlamak amacıyla gerçekleştirdiği açık piyasa işlemlerindendir. Bu işlemde, Merkez Bankası bankaların elindeki menkul kıymetleri belirli bir süre için depolayarak karşılığında likidite sağlar. Genellikle kısa vadeli likidite ihtiyaçlarını karşılamak ve piyasalardaki para arzını düzenlemek için kullanılır. Depo işlemleri, kısa vadeli faiz oranlarının kontrolüne de yardımcı olur.

Repo İşlemleri:
Repo (Repurchase Agreement), piyasalardaki likiditenin azalması durumunda uygulanan bir açık piyasa işlemidir. Merkez Bankası, belirli bir süre sonra geri alma taahhüdüyle bankalardan menkul kıymet satın alır. Repo işlemleri, bankaların geçici likidite ihtiyaçlarını karşılamasına ve para politikalarının uygulanmasına destek sağlar. Bu işlemler genellikle birkaç gün ile birkaç hafta arasında değişen vadelerde gerçekleşir ve düşük riskli olarak değerlendirilir.

Ters Repo İşlemleri:
Ters repo, açık piyasa işlemleri kapsamında belirli bir süre için menkul kıymetlerin satılması ve vade sonunda geri alma taahhüdünde bulunulması işlemidir. Bu yöntem, piyasadaki fazla likiditeyi çekmek ve kısa vadeli faiz oranlarını kontrol etmek amacıyla kullanılır.

Doğrudan Alım İşlemleri:
Merkez Bankası, para arzını artırmak için doğrudan alım yapar. Bu işlemle, bankaların elindeki menkul kıymetleri satın alarak onlara nakit sağlanır. Ekonomik durgunluk dönemlerinde veya finansal piyasalarda likidite sıkıntısı yaşandığında sıkça tercih edilir.

Doğrudan Satım İşlemleri:
Ekonominin aşırı ısındığı veya enflasyon baskılarının arttığı dönemlerde Merkez Bankası, doğrudan satım yaparak bankalardaki fazla likiditeyi çeker ve para arzını azaltır.

Likidite Senedi İhracı:
Merkez Bankası, piyasadaki para arzını azaltmak amacıyla likidite senetleri ihraç eder. Bu senetler, genellikle kısa vadeli olup, süre bitiminde geri ödenir. Bu işlem, piyasalardaki fazla likiditenin çekilmesine yardımcı olur.
 

Açık Piyasa İşlemlerinin Özellikleri

APİ, merkez bankalarına piyasa koşullarına hızlı tepki verme imkânı tanır. İşte açık piyasa işlemlerinin diğer bazı özellikleri:

• Ekonomik hedeflere ulaşmak için kullanılır; enflasyonu kontrol etme, ekonomik büyümeyi teşvik etme ve işsizlik oranlarını etkileme gibi hedeflere hizmet eder.
• Likidite düzenlemesi amacıyla menkul kıymet alım ve satımı yapılır.
• APİ işlemleri genellikle güvenli ve düşük riskli olarak kabul edilir, çünkü yüksek kaliteli menkul kıymetlerin alım ve satımını içerir.
• Merkez bankaları, bu işlemlerle ekonomik istikrarı korur ve piyasalardaki ani dalgalanmaları dengeler.
• APİ, şeffaf bir şekilde yürütülür ve kamuoyuna raporlanır, bu da piyasalarda güven ortamı sağlar.
• Açık Piyasa İşlemleri, merkez bankalarının para politikalarını esnek, güvenli ve etkili bir şekilde uygulamalarına olanak tanır. Bu işlemlerle para arzının kontrolü etkin bir biçimde sağlanmaktadır.